Astma i sport. Jak ćwiczyć bezpiecznie?
W czasie tego spotkania chciałbym omówić z Państwem problem astmy oskrzelowej i wysiłku.
Astma i wysiłek to pewnego rodzaju paradoks. Z jednej strony wiadomo, że wysiłek może zaostrzać astmę, wywoływać duszność u chorych na tę chorobę, a z drugiej strony bardzo zalecamy naszym pacjentom, żeby jednak stosowali jak najwięcej wysiłku, żeby ćwiczyli. Jak zatem można rozwiązać ten paradoks?
Otóż musimy sobie uświadomić, że wysiłek może być silnym bodźcem powodującym duszność, dlatego że nadmierna wentylacja, jak mówimy hiperwentylacja, dróg oddechowych może być bodźcem wywołującym skurcz oskrzeli, zatem w niekorzystnych warunkach, niekorzystnej sytuacji, wysiłek rzeczywiście może spowodować napad duszności.
Ale z drugiej strony, doskonale wiemy, że sama astma nie stanowi przeciwwskazania do wysiłku, wręcz przeciwnie. Zalecamy jak najwięcej ćwiczeń, jak najwięcej sportu u chorych na astmę. Wiemy, że regularne ćwiczenia, u chorych na astmę, będą powodowały poprawę ogólnego stanu zdrowia. Będą również poprawiały ogólną, jak mówimy wentylację, czyli umożliwiały tym chorym swobodniejszy oddech, a tym samym będą również korzystnie wpływać na przebieg choroby.
Dlaczego i w jakich sytuacjach wysiłek może pogarszać astmę, wywołać duszność? Otóż taką niesprzyjającą sytuacją są warunki atmosferyczne. Wysiłek wykonywany na przykład w zimnym powietrzu, na przykład w zimie, w trakcie mrozów może być bardzo silnym bodźcem aktywującym drogi oddechowe i wywołującym duszność. Podobnie, chory na astmę nie powinien wykonywać wysiłku w zanieczyszczonym środowisku albo jeżeli jest to sezon pylenia, na przykład w okolicy znajdują się pyłki roślin, na które chory jest uczulony. Zatem takie zwracanie uwagi na środowisko, w którym wykonuje się ten wysiłek, pozwala w znacznym stopniu ograniczyć ryzyko takiego wysiłku.
Czy można zapobiegać występowaniu duszności astmatycznej? Głównym zasadniczym sposobem zapobiegania takiej duszności jest właściwe leczenie astmy. Mówimy, że astma jest kontrolowana, wtedy jeżeli chory może spokojnie wykonywać wysiłek, który uważa za stosowny. Kontrolę astmy najłatwiej uzyskać, stosując odpowiednie leczenie, a więc stosując zalecone przez lekarza leki. Stosując je systematycznie doprowadzamy do sytuacji, w której wysiłek nie będzie niekorzystnym bodźcem, a będzie mógł być wykonywany ze względów czy to zawodowych, czy ze względu na uprawianie sportu.
Jak zatem należy ćwiczyć? Należy, jak już wspomniałem, znaleźć właściwe środowisko, a więc ćwiczyć w odpowiednich warunkach. Trzeba zwracać uwagę na rodzaj sportu, który uprawiamy. Chorzy na astmę generalnie nie powinni uprawiać sportów zimowych, sportów wymagających wybitnej hiperwentylacji, przynajmniej niezbyt często. Natomiast takie sporty, jak jazda na rowerze czy nordic walking, innego rodzaju relaksacyjne sporty są jak najbardziej zalecane, również sporty zespołowe. Jak wspomniałem, jeżeli jesteśmy dobrze przygotowani, jeżeli choroba jest leczona właściwie, czyli jest pod kontrolą, to można, a właściwie trzeba spokojnie uprawiać różnorodne sporty.
Szczególnie istotne jest to dla dzieci. Dzieci powinny uczestniczyć w zajęciach WF-u, bo te zajęcia rozwijają. Pozwalają im się socjalizować ze swoimi kolegami, a zatem powinny być tak leczone, tak prowadzone przez lekarza, żeby mogły być dopuszczone do WF-u i mogły spokojnie wykonywać ćwiczenia fizyczne. Jeżeli to zasadnicze leczenie nie jest wystarczające, należy podjąć pewne działania, które mogą ograniczyć prawdopodobieństwo powstania duszności w trakcie w trakcie wysiłku. Najprościej w takiej sytuacji przed podjęciem wysiłku przyjąć lek rozkurczowy. Lekarz zaleci inhalatorek, powie dokładnie jak go stosować, przyjęcie leku rozkurczowego przed wysiłkiem spowoduje, że duszności ustąpią w trakcie wysiłku. Dobrym zwyczajem, przed planowanym poważniejszym wysiłkiem, jest dobra rozgrzewka. Ta rozgrzewka może powodować, że jak gdyby przebiegniemy tę astmę i wówczas, gdy dojdzie do dużego wysiłku nie będzie już objawów.
To, że wysiłek jest ważny, że jest możliwy u chorych na astmę, najlepiej dowodzi historia. Wiemy, że wielu wybitnych sportowców choruje na astmę oskrzelową. Bardzo słynna jest norweska narciarka Marit Bjoergen, która zdobyła dziesiątki medali, mimo że choruje na astmę. Ale osiąga takie sukcesy dlatego, że chorując na astmę, przyjmuje jednocześnie właściwe leki, jest właściwie leczona. Wypływa z tego również wniosek dla większości pacjentów – jeżeli choroba będzie właściwie kontrolowana, to będzie można wykonywać wysiłek, a ćwicząc na co dzień będziemy również poprawiali swój ogólny stan zdrowia, a tym samym i astma będzie mniej dokuczała, może chwilami wręcz o niej zapomnimy.
